Röle, elektriksel olarak kontrol edilebilen bir anahtarlama elemanıdır. Temel işlevi, düşük güçlü bir kontrol sinyali ile yüksek güçlü bir devreyi açıp kapatabilmektir. İlk olarak 1835 yılında Amerikalı bilim insanı Joseph Henry tarafından telgraf sistemlerini geliştirmek amacıyla icat edilmiş, ancak resmi patent 1840 yılında Samuel Morse'a verilmiştir. Röle terimi, elektromanyetik operasyonlar bağlamında 1860'lardan itibaren yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Elektromekanik rölelerin temel yapısı, bir bobin (coil) etrafına sarılmış yumuşak demir çekirdek, sabit bir parça olan boyunduruk (yoke) ve hareketli bir parça olan armatürden oluşur. Bobin enerjilendirildiğinde oluşan manyetik alan, armatürü çekerek kontakların açılıp kapanmasını sağlar. Kontaklar enerjilendirilmemiş durumda iken normalde açık (NO - Normally Open) veya normalde kapalı (NC - Normally Closed) olabilir. Modern rölelerde kontak malzemesi olarak gümüş ve gümüş alaşımları kullanılarak kontak direnci düşürülmekte ve ark oluşumu minimize edilmektedir.
Röleler kullanım amaçlarına ve yapılarına göre çeşitli kategorilerde sınıflandırılabilir. Temel olarak elektromekanik röleler ve yarı iletken (solid state) röleler olmak üzere ikiye ayrılır. Elektromekanik röleler mekanik kontaklar kullanırken, yarı iletken röleler transistör, tristör veya triyak gibi elektronik anahtarlama elemanları kullanır. Kontak düzenlemelerine göre SPST (Single Pole Single Throw), SPDT (Single Pole Double Throw), DPST (Double Pole Single Throw) ve DPDT (Double Pole Double Throw) gibi çeşitli konfigürasyonlarda üretilirler.
Modern endüstriyel uygulamalarda röleler çok önemli bir rol oynamaktadır. Özellikle kontrol sistemlerinde, motor kontrolünde, aydınlatma kontrolünde, güç sistemlerinde ve otomasyon uygulamalarında yaygın olarak kullanılırlar. Röleler ayrıca elektriksel yalıtım sağlamak için de tercih edilir, çünkü kontrol devresi ile yük devresi arasında fiziksel bir ayrım sağlarlar. Bu özellik özellikle hassas elektronik devrelerin korunmasında kritik öneme sahiptir.
Zaman röleleri, güvenlik röleleri, latch (kilitlemeli) röleler gibi özel amaçlı röleler de bulunmaktadır. Zaman röleleri kontaklarını önceden ayarlanmış bir gecikme süresi sonunda açıp kapatırken, güvenlik röleleri tehlikeli durumlarda devreyi kesme görevini üstlenir. Latch röleler ise bir kez enerjilendiğinde kontaklarını kalıcı olarak pozisyonunda tutar ve ancak ters polaritede bir sinyal uygulandığında pozisyonunu değiştirir.
Günümüzde yarı iletken teknolojisindeki gelişmelerle birlikte solid state rölelerin kullanımı giderek artmaktadır. Bu röleler hareketli parça içermedikleri için mekanik aşınma söz konusu değildir, sessiz çalışırlar ve tepki süreleri çok daha kısadır. Ancak maliyetleri elektromekanik rölelere göre daha yüksektir ve ısı yayılımı için genellikle soğutucu (heatsink) gerektirirler.
Röle seçiminde dikkat edilmesi gereken birçok faktör vardır. Kontak sayısı ve tipi, kontak akım ve gerilim değerleri, bobin gerilimi ve akımı, çalışma ömrü, montaj şekli, çalışma sıcaklığı aralığı, anahtarlama hızı gibi parametreler uygulamaya göre değerlendirilmelidir. Endüstriyel uygulamalarda röleler genellikle yüksek güvenilirlik ve uzun ömür gerektirdiğinden, bu faktörlerin dikkatle analiz edilmesi gerekir.
Nuclear radyasyona karşı yüksek dirençli olmaları nedeniyle elektromekanik röleler, özellikle nükleer tesislerde ve radyoaktif atık işleme tesislerinde halen yaygın olarak kullanılmaktadır. Benzer şekilde, demiryolu sinyalizasyon sistemlerinde de güvenilirlik açısından özel tasarlanmış röleler tercih edilmektedir. Bu uygulamalarda rölelerin elli yılı aşkın bir çalışma ömrüne sahip olmaları beklenir.
Röleler, modern elektronik sistemlerin vazgeçilmez bileşenleri olmaya devam etmektedir. Gelişen teknoloji ile birlikte daha kompakt, daha verimli ve daha akıllı röle sistemleri geliştirilmekte, özellikle IoT (Internet of Things) ve endüstri 4.0 uygulamalarında yeni nesil röle çözümleri önem kazanmaktadır. Güvenlik, enerji verimliliği ve uzaktan kontrol gibi gereksinimlerin artmasıyla röle teknolojisindeki yenilikler de devam edecektir.
